14 maja 2016 roku wyruszyliśmy z Częstochowy autokarem ponad 40 osobową grupą w kierunku Wielunia. Szlak 12 kościółków drewnianych rozpoczęliśmy pieśnią „Kiedy ranne wstają zorze”. Prowadził nas przewodnik pan Grzegorz Kotas.
Budownictwo kościołów drewnianych ma w historii Polski długą tradycję.
W samej diecezji śląskiej w XVI wieku znajdowało się 700 kościołów z czego 78 murowanych. W końcu XVIII w. pozostało już tylko 156 kościółków drewnianych.
Obecnie jest ich 124 i dwie kaplice.
Drewniane kościółki ziemi wieluńskiej łączy wyjątkowa , bardzo charakterystyczna architektura, oryginalny, niepowtarzalny wystrój i wiekowa tajemnica modlitwy kilku pokoleń Polaków. Wszystkie pochodzą z pierwszej połowy XVI wieku.
Każdy z kościółków jest orientowany – czyli prezbiterium z ołtarzem głównym zawsze znajduje się od strony wschodu, niezbyt wysokie wieże zazwyczaj z głównym wejściem do świątyni zorientowane ku zachodowi. Wieluńskie kościółki są jednonawowe budowane na planie prostokąta a prezbiterium wielokąta. Wszystkie są konstrukcji zrębowej oszalowane z zewnątrz. Budowano je z ciosów modrzewiowych lub świerkowych obrabianych toporem. Dachy przeważnie dwuspadowe, storczykowe kryto gontem.
Pierwszym kościółkiem, który dane nam było zwiedzić był kościół św. Jana Chrzciciela w Łaszewie. Położony na niewielkim wzniesieniu. Powstał w I połowie XVI wieku wielokrotnie restaurowany, dopiero w 1991 r. przeszedł remont kapitalny, kiedy to został całkowicie rozebrany i ponownie złożony w całość z wymianą zniszczonych elementów na nowe. W ołtarzu głównym pochodzącym z okresu baroku znajduje się cenna pieta z 1430 roku. Wzruszające jest cierpienie w spojrzeniu Matki Bożej podtrzymującej ciało martwego syna. Na belce tęczowej barokowy krucyfiks jak też barokowe figury w ołtarzach bocznych. Obok ołtarza stoi późnogotycka chrzcielnica z herbami szlacheckimi.
Najcenniejszym z wszystkich z modrzewiowych kościółków ziemi wieluńskiej jest bez wątpienia kościół św. Trójcy we wsi Grębień. Po wejściu do kościółka ukazuje nam się zapierająca dech w piersiach przepiękna polichromia na ścianach bocznych i stropie.
Na ścianach bocznych polichromia powstała wcześniej niż na stropie (prawdopodobnie tuż po wybudowaniu, uważa się że mógł to być koniec XV wieku) i przedstawia sceny Męki Pańskiej. Później powstałe polichromie na sklepieniu (z 1520 roku) przedstawiają sceny zaśnięcia Matki Bożej, obok św. Anna Samotrzecia a naprzeciwko św. Jadwiga Śląska. Ciekawostką są także postacie świeckie (co jest rzadkością w tamtym okresie) grajek plebejski ze skrzypcami w dłoni raz grajek dworski z lutnią. Wszystkie postacie otaczają motywy roślinne i ozdobne kasetony zawierające rośliny i herby szlacheckie.
Polichromia nad prezbiterium przedstawia Trójcę Świętą w otoczeniu kasetonów z rozetami i herbami polskiej szlachty.
Późnobarokowy ołtarz główny w postaci tryptyku przedstawia figury Matki Bożej z Dzieciątkiem w towarzystwie św. Barbary i św. Mikołaja. W ołtarzach bocznych barokowe rzeźby. Na belce tęczowej rzeźba z XVI w. przedstawiająca postać Boga Ojca.
Kościółek św. Tekli w Raczynie jest siedzibą parafii, która istniała już przed 1450 rokiem. Obecny drewniany kościółek został konsekrowany w 1843 roku a w 1935 powiększony. Znajdują się w nim barokowe rzeźby z kościółka, który poprzednio stał na tym samym miejscu.
Z kościółkiem związana jest postać księdza Ludwika Rocha Getyngiera, który był tu proboszczem w okresie 1939-1941 a który został zamęczony i zamordowany przez Niemców w Dachau. Jan Paweł II beatyfikował go 13.6.1999 w gronie 108 męczenników polskich II wojny światowej. Z tej parafii pochodzi także siostra Maria Kanuta – Józefa Chrobot, nazaretanka rozstrzelana przez Niemców wraz z 10 siostrami 1.8.1943 r. w Nowogródku. Beatyfikowana przez Jana Pawła II 5.3.2000 roku.
Na terenie parafii w Raczynie znajduje się kościółek św. Jana Chrzciciela w Łagiewniku zbudowany w 1625 r. W ołtarzu głównym XVII wieczny obraz przedstawiający chrzest Chrystusa a przed nim rzeźba ściętej głowy Jana Chrzciciela w misie. Na belce tęczowej krucyfiks z XVII wieku.
Niezwykle serdecznie przyjął nas proboszcz parafii Wszystkich Świętych w Naramicach. Ks. Rafał Panek zaznaczył, że początki parafii przypadają na XIV wiek a wyposażeniem świątyni zachwycał się i opisał Jan Łaski w Liber Beneficiorum.
W ołtarzu głównym znajduje się niezwykle cenny obraz przedstawiający zaśnięcie Matki Bożej. Obraz pochodzi z 1470 wieku ze słynnej krakowsko-sądeckiej szkoły malarstwa polskiego. Organy i wyposażenie pochodzi z XVIII wieku.
Kościółek św. Marii Magdaleny w Łyskorni został wybudowany w 1660 roku przez właściciela wsi Chryzostoma Giżyckiego. Wyposażenie kościoła pochodzi z XVI – XVIII wieku, natomiast krucyfiks na belce z 1400 roku.
Bardzo gościnny proboszcz parafii św. Piotra w okowach w Białej k. Wielunia ks. Mirosław Franciszek Rapcia oprowadził nas i opowiedział o dwóch drewnianych kościółkach znajdujących się na terenie parafii. Pierwszy w Białej istniał już przed 1430 rokiem. W XVIII wieku rozebrany i postawiony nowy z fundacji dziedzica wsi Brzoza.
W ołtarzu głównym obraz św. Piotra w okowach odsłaniany tylko w najważniejsze święta, na co dzień zasłania go obraz Matki Bożej Niepokalanej pędzla Piotra Cieszewskiego .W bocznych ołtarzach obrazy św. Barbary i św. Rozalii z Palermo, Matki Bożej Samotrzeciej i św. Kazimierza Królewicza.
W kościółku w Wiktorowie ks. Rapcia zachęcił nas do obejrzenia niezwykle cennego obrazu Matki Bożej pędzla Jana z Nysy, który w XV w. tworzył dla swego kościoła oraz króla Kazimierza Jagiellończyka. Uwagę zwraca niezwykły barokowy ołtarz zawierający trzy polichromowane postacie z drewna, w których uderza dynamizm. Postacie jakby tańczą.
Podobne rzeźby z tego samego okresu znajdują się w ołtarzach bocznych.
W kościółku pw. Najświętszej Marii Panny w Gaszynie przywitał nas proboszcz ks. Maciej Oset. Kościół pochodzi z XVI wieku, ołtarz przedstawiający Matkę Bożą z Dzieciątkiem ufundowany po odsieczy wiedeńskiej przez właściciela wsi Gaszyńskiego.
W bocznych uszach ołtarza barokowe portrety św. Małgorzaty i św. Cecylii, w jego zwieńczeniu portret św. Wawrzyńca. Całość ołtarza urzeka piękną barokową kompozycją.
Kościół św. Andrzeja Apostoła w Kadłubie pochodzi z XVI wieku. Posiada barokowy ołtarz z XVIII w. oraz zabytkowy dzwon. Po boku ołtarza dwie polichromowane figury z tego samego okresu.
Kościółek pw. Wszystkich Świętych zbudowany w 1520 roku w Popowicach urzekł nas swą piękną sylwetką i charakterystyczną dla wszystkich wieluńskich kościółków architekturą. Odróżnia ją od pozostałych nieco niższa wysokość wieży od kalenicy dachu.
Kościół św. Leonarda Opata we wsi Wierzbie pochodzi z XVI wieku posiada XVII wieczny ołtarz z tryptykiem oraz tabernakulum z 1617 roku.
Wszystkie odwiedzone przez nas kościółki stanowią cenne zabytki naszej kultury. Oprócz charakterystycznej architektury wszystkie posiadały bogate polichromie, które w większości z nich zostały usunięte w wyniku remontów polegających na wymianie belek konstrukcyjnych, na których się znajdowały cenne malowidła. W niektórych kościółkach polichromie zostały przykryte szalunkami – dla wzmocnienia ścian. Być może kiedyś zostaną odkryte i odrestaurowane.
Naszej pielgrzymce towarzyszyły śpiewy związane z majowym kultem Matki Bożej oraz refleksje. Najważniejszą z nich jest w moim przekonaniu fakt, że podziwiane przez nas kościoły stoją i żyją dzięki temu, że nasz naród cechuje głęboka wiara i ofiarność.
Nie tylko bogaci fundatorzy z rodów królewskich, magnackich czy szlacheckich lecz prosty lud zamieszkujący ziemię wieluńską czuli się katolikami i Polakami. Lud ten nie ugina się pod nawałem hitlerowskich bomb zrzuconych na Wieluń 9 minut przed zbombardowaniem przez Niemców Westerplatte i nie ulega czerwonej, różowej czy tęczowej zarazie. Dowodem tego jest doskonały stan odwiedzanych kościółków oraz piękne i zadbane otoczenie.
Tekst: Gabriela Żyła
Fot. Andrzej Żyła
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz